Çocuklarımıza, akademik bilgi ile birlikte; gerçek hayatta rehberlik edecek değerlerimizi ve kültürümüzü öğretmeliyiz. Değerler, yaşamı düzenleyen inanç, duygu, düşünce, davranış ve kurallardır. Değerlerini ve kültürlerini kaybeden toplumlar asimile olmaya mahkûm olurlar.
İnsanlar diploma ile bir meslek sahibi olabilirler, makam sahibi olabilirler, para kazanabilirler. İnsanlar nazarında değerli olmak için; sağlam bir karaktere ve güzel bir ahlaka sahip olunması gerekir. Güzel ahlakın ve değerlerin kazandırıldığı, içselleştirildiği yer ailedir.
Çocuklarınıza öncelikle “adam olmayı” öğretin ve hedef olarak koyun. İnsanlar diploma ile değil, güzel ahlak sahibi olmakla adam olur.
Çocuklarınıza; sevgiyi, saygıyı, sorumluluğu, paylaşmayı, merhameti, ana hakkını, baba hakkını, komşu hakkını, kul hakkını öğretin. Dürüstlüğü, sabrı, merhameti, adaleti, eşitliği, hoşgörülü olmayı, affetmeyi, nezaket kurallarını, alçak gönüllü olmayı öğretin. Sabrı, şükrü, israfı, cömertliği, fedakârlığı, güvenilir olmayı, iyilik yapmayı, verdiği sözde durmayı, başkalarının hatalarını araştırmamayı öğretin.
Çocuklarınıza sevgiyi öğretin: Çocuklarınıza öncelikle Allah sevgisini öğretin. “ Yaratılanı yaratandan ötürü severim” prensibini öğretin. İnsanların bir ve eşit olduğunu, insanların renkleri, dilleri, etnik kökenleri ne olursa olsun insan olduğu için sevilmesi gerektiğini öğretin.
İnsanlar arasında ayırım yapılmaması gerektiğini öğretin. İyi insan olmanın vasıflarını taşıyan insanların “ iyi insan “ olduğunu, kötü insan olmanın vasıflarını taşıyan insanların “kötü insan” olduğunu öğretin.
İnsanları çıkarları için değil, “ Allah için sevmesi” gerektiğini öğretin. Seven, sevdiğinin sevmediği şeyleri yapmaz. Seven sevdiğinin sevdiği şeyleri yapar. Çocuklarınıza insanlarla ilişkilerinin çıkar odaklı değil, sevgi odaklı olması gerektiğini öğretin.
Seven sevdiğine zarar vermez. Seven sevdiğinin üzüntüsünü ve sevincini paylaşır. Seven kendisi için istediği şeyleri, sevdiği için de ister. Seven sevdiğine zarar vermez. Seven sevdiğinin hata ve kusurlarını araştırmaz.
Sevgi bütün güzelliklerin ve bütün iyiliklerin kaynağıdır. Sevgiden dostluk, yardımlaşma, paylaşma meydana gelir. Güzellikler sevgi ile hayat bulur.
Sevgi, insanları birbirine yaklaştıran, kalpleri birbirine bağlayan, insanlar arasındaki güveni, dostluğu, ilgiyi, fedakârlığı ve bağlılığı artıran bir duygudur.
Çocuklarınıza peygamber sevgisini öğretin ki onların yaşam tarzından, öğütlerinden, hayat hikâyelerinden güzel şeyler alsınlar.
Çocuklarımıza vatanımızı, milletimizi, bu vatan topraklarını bizlere vatan olarak bırakan aziz şehitlerimizi, kahramanlarımızı, tarihi şahsiyetlerimizi sevmeyi öğretin.
Çocuklarınıza saygıyı öğretin: Saygı göstermek değer vermek demektir. Çocuklarınıza insanların düşüncelerine, fikirlerine, kılık kıyafetlerine, yaşam tarzlarına, inançlarına, ibadetlerine, adetlerine, gelenek ve göreneklerine, kültürüne, yaşama hakkına saygı duymayı öğretin. İnsanlara karşı nasıl davranmaları gerektiğini, sözlerine, davranışlarına özen göstermesi gerektiğini öğretin.
Çocuklarınıza anneye, babaya, aile büyüklerine, öğretmene, yaşlılara, çocuklara, çevreye, bütün canlılara, Allah’ın verdiği nimetlere saygı göstermeyi öğretin.
Bizim kültürümüzde üç kişinin eli öpülür: Annenin, babanın ve öğretmenin. Anne ve babaya saygıdan sonra öğretmene saygı gelir. Çocuklarımıza öğretmenine saygı göstermesini öğretin. Nedeni ne olursa olsun öğretmenine karşı saygısız davranışta bulunmaması gerektiğini öğretin.
Saygının olmadığı bir toplumda, insanlar arasındaki ilişkiler çıkar odaklı olur. İnsanlar arasındaki güven duygusu azalır. Saygısız davranan çocuk aile huzurunu bozar. Saygı birlikte yaşama kültürünü geliştirir.
Saygı göstermek sevgiyi artırır. Çocuklara saygıyı öğretmenin yolu: Onlara saygı göstermekle olur.
Çocuklarınıza dürüst olmayı öğretin: Çocuklarınıza doğru insan olmayı öğretin. Doğru insan olmanın vasıflarını taşıyan kişiye dürüst insan denir. Çocuklarınıza sözlerinde, işlerinde, hayatta doğru olmayı öğretin. Doğru insan yalan söylemez. Yalan yere yemin etmez. Yalan şahitlik etmez. Dürüst insan verdiği sözü yerine getirir. Dürüst insan çıkarının değil, doğrunun yanında olur.
Dürüst insan; başkalarının hakkını yemez. Hakkı olmayan şeyi almaz. İnsanların hatasını aramaz. Dürüst insanın özü ve sözü birdir. Dürüst insan adildir, sözünün eridir. Dürüst insan hile yapmaz. Haklıya hakkını verir, kimsenin hakkını yemez.
Dürüst insanlar, toplumda güvenilir insan olarak bilinirler. Dürüst insan düşmanına karşı bile adaletli davranır. İnsanların alabileceği en güzel ödül: Onun olmadığı yerde insanların onun hakkında güzel sözler söylemesidir. İnsanların, hakkında güzel konuşmasını isteyen güzel yaşar, güzel davranışlarda bulunur. Hayatı boyunca dosdoğru yaşamayı kendisine ilke edinir.
Çocuklarınıza anne ve baba hakkını öğretin: Çocuklarınıza hayatta kendisine en yakın kişilerin annesi, babası ve ailesi olması gerektiğini öğretin. Bir çocuğa annesinden, babasından ve ailesinden daha yakını olmaz. Anne ve baba çocukları hakkında olumsuz düşünmez. Anne ve babalar bir ömür boyu çocuklarına mutlu bir gelecek için çalışır.
Çocuklarınıza Allah’a itaatten sonra anne ve babasına itaat etmesi gerektiğini öğretin. Cennetin annelerin ayakları altında olduğunu öğretin. Anne ve babaların dualarının peygamberlerin ümmetine duası gibi olduğunu öğretin. Anne ve babasına saygıda kusur etmemesi gerektiğini, onları üzecek söz, tavır ve davranışlarda bulunmaması gerektiğini öğretin. Anne ve babaya hizmet etmenin bir ömür boyu önceliği olmasını öğretin.
Dünyanın en güzel, en huzurlu ve mutlu yerinin evi, ailesi olduğunu öğretin. Aile, sevinçlerin, üzüntülerin, huzurun ve mutluluğun paylaşıldığı yerdir. Aile, düştüğünde bir elin uzandığı yerdir.
Aile çocuğun ilk eğitimini aldığı, karakterinin şekillendiği yerdir.
Çocuklar hayatına yön veren alışkanlıkları ( yeme, içme, konuşma, tertip ve düzen, giyim kuşam…) ailede öğrenir
Çocuklar insanlara karşı davranışlarını (saygı, nezaket kuralları, paylaşma, misafire ikram etmek, insanlara yardım etmek …) ailede öğrenir.
Sorumluluk alma, özgüven sahibi olma, iş yapabilme, gibi beceriler ailede kazanılır.
İnançlarımız, ibadet alışkanlığı, iletişim, zorluklarla mücadele azmi ailede verilir.
Çocuklara olumlu davranışlar kazandırma: Dürüstlük, saygı, helal kazanma, güvenilirlik, paylaşma… gibi alışkanlıklar ailede verilir.
Hayata yön veren davranışlar: Sabır, şükür, azla yetinme… ailede öğrenilir
Karakter, irade, vicdan, duygu gelişimi, güzel ahlak ailede gelişir.
Çocukları «adam» olarak yetiştirmek ailede hedef olarak konur
Çocuklarınıza kul hakkını öğretin: İnsanların kişisel haklarına yönelik her türlü tecavüz, gasp, hırsızlık, malına, canına, namusuna, şahsına karşı yapılan ve hoş olmayan söz, tavır ve davranış kul hakkıdır. Çocuklarınıza insanların kalbini kırmanın Kâbe’yi yıkmaktan daha kötü olduğunu öğretin. İnsanlar eşit doğarlar ve eşit ölürler. İnsanların dünyadaki yaşantıları farklıdır. Kimi zalim, kimi mazlum olarak yaşar. Bazen güçlü olanlar, adalet önünde haksız oldukları halde bir şekilde haklı çıkabilirler. İnsanlar “hesap gününde” kendisine haksızlık yapanlardan haklarını alacakları unutulmamalıdır. Çocuklarınıza insanları sözleri ve davranışları ile insanlara zarar vermemelerini ve üzmemelerini öğretin. Çocuklarınıza her türlü kul hakkına tecavüz etmemeleri gerektiğini öğretin. İnsanlara “elleri ve dilleri ile zarar vermemeleri gerektiğini, kendisi için istediğini başkaları için de istemeleri gerektiğini, kendisine yapılmasını istemediği bir şeyi başkasına da yapmaması gerektiğini” öğretin. Tatlı dil, güler yüz ve insanlara faydalı işler yapmak önceliği olsun.
Halk arasında güzel bir söz vardır: “İnsanlar yaşattıklarını yaşamadan ölmezmiş.”
Çocuklarınıza helal lokmayı öğretin: Çocuklarınıza helal lokma ve helal kazancın önemini anlatın. Kişinin hakkı olmayan ve gayri meşru yollardan elde edilen paranın helal olmadığını öğretin. Helal lokmanın alın teri ile hak ederek kazanan para olduğunu anlatın. Rüşvet, faiz, gasp, hırsızlık, hile, yağmacılık, yetim ve öksüzün malı, haksız yolla elde edilen malların helal olmadığını anlatın. Helal lokmanın ibadette ihlasa, ailede huzura, malda berekete sebep olduğunu anlatın.
Çocuklarınıza eleştirel düşünmeyi öğretin: “Ben bilirim, ben hata yapmam, benim düşüncelerim ve yaptıklarım doğrudur.” Çok sevdiği biri için: “ O ne diyorsa doğrudur. O hata yapmaz. En iyisini o bilir. “ Sevmediği biri için: “ Onun her dediği yalan, o hiçbir şey bilmez, güvenilmez… “ düşüncesinde olmamalıdır. “Bende yanılmış olabilirim. Ben de hata etmiş olabilirim…”, Çok sevdiği biri için: “ O da yanılmış olabilir. O da hata etmiş olabilir.”, sevmediği biri için: kimin dediği değil, ne dediği önemli olmalıdır. “O da haklı olabilir. Onun dediği de doğru olabilir.” Düşüncesinde olmayı öğretin.
Çocuklarınıza nezaket ve görgü kurallarını öğretin: Çocuklarınıza selam vermeyi, gerektiğinde teşekkür etmeyi, rica etmeyi ve özür dilemeyi öğretin. İnsanlara karşı tatlı dilli, güler yüzlü ve güzel sözlü olmalarını öğretin. Tatlı dil ve güler yüzün insanları kendisine yaklaştıracağını, kırıcı ve kaba olmanın insanları kendisinden uzaklaştıracağını öğretin. Atalarımız, “ Tatlı dil yılanı deliğinden çıkarır.” demişler.
Çocuklarınız nerede nasıl davranmaları gerektiğini öğretin. Yemek yeme adabını, temiz olmanın, temiz giyinmenin kurallarını, misafirlikte nasıl davranılması gerektiğini, komşularla ilişkilerin nasıl olması gerektiğini, telefonda nasıl konuşulacağını, araba yolculuk esnasında uymaları gereken kuralları, insanlarla olan ikili ilişkilerde nasıl davranması gerektiğini öğretin.
Çocuklarınıza hoşgörülü olmayı ve affetmeyi öğretin: Çocuklarınıza insanların yaptığı hataları, kusurları, farklı yaşam tarzlarını hoşgörü ile karşılamalarını, anlayış göstermelerini ve kendisine karşı yapılan olumsuzlukları gerektiğinde affetmeleri gerektiğini öğretin.
Çocuklarınıza sorunları öfkeyle, şiddetle, kin güderek değil, karşılıklı konuşularak, tarafları ikna ederek çözmeleri gerektiğini anlatın. Şiddet şiddeti doğurur. İnsanın olaylar karşısında duyguları ile değil, aklı ile hareket edip empati yaparsa daha az hata yapacaklarını anlatın.
“Hatasız dost arayan dostsuz kalır.”, “Her güzelin bir kusuru olurmuş.” İnsanlar mükemmel değildir. Gerektiğinde affetmek erdemliliktir.
Hz. Yusuf’un kendisini kuyuya atan kardeşlerini affettiğini anlatın. Hz. Peygamberin amcası Hz. Hamza’yı şehit edip ciğerini dişleyen kişiyi bile affettiğini anlatın. Peygamberimizi Taif’te taşlayan insanları affedip onlar için hayırlı dua ettiğini anlatın.
Çocuklarınıza yardımlaşma ve paylaşmayı öğretin: çocuklarınıza yardıma ihtiyacı olan insanlara gerektiğinde yardım etmesini; sahip olduğu imkânları ihtiyaç sahipleri ile paylaşmasını öğretin.
İnsanların beklenmedik felaketlerle karşılaştıklarında, zor zamanlarında veya özel ve mutlu anlarında yanlarında olursanız, onlarda sizin zor zamanlarınızda ve sevinçli anlarında yanınızda olacaktır. Ne ekerseniz onu biçersiniz. Yardımlaşma bazen maddi bazen manevi olabilir.
Çocuklarınıza adaleti öğretin: Allah insanlara adaletli olmalarını emreder. Devletler adaletli yönetimle halkının güvenini kazanırlar. Adaletin olmadığı yerde huzur olmaz, devlete olan güven azalır, hoşnutsuzluk ve kargaşa olur. Adaletle yönetilmeyen devletler tarih sahnesinde uzun süre yaşayamazlar.
Çocuklarınıza Hz. Ömer’i anlatın. Hz. Ömer’in hayatını ve kısalarını anlatın ki; ilerde birilerinin sorumluluklarını aldığında, yönetici olduğunda adaletli olması gerektiğini öğrensin.
Hz. Ömer’in halifeliği (devlet başkanlığı) zamanında bir kişi onunla görüşmek için yanına gelir. Hz. Ömer cebinden bir mum çıkararak yakar, yanmakta olan mumu söndürür. Gelen kişi “mumu niçin söndürdüğünü” sorar. Hz. Ömer ” yanmakta olan devletin mumu idi. Sizinle özel işimi görüştüğüm için devlete ait olan mumu söndürdüm ve kendime ait mumu yaktım” diye cevap verir…
Çocuğunuz devlet yönetiminde yöneticilik makamına geldiğinde devlet malına sahip çıkması gerektiğini, o parada tüyü bitmemiş yetimlerin de hakkı olduğunu bilmeli ve devletin malına sahip çıkması gerektiğini öğrenmelidir.
Çocuğunuza komşu hakkını öğretin: Çocuklarınıza komşuya saygı göstermesi gerektiğini ve komşu hakkını öğretin. Evde pişirilen yemeği komşu ile paylaşmayı, hediyeleşmeyi, komşunun sevinçlerini ve üzüntülerini paylaşması gerektiğini öğretin. Komşuyu rahatsız edici söz ve davranışlardan kaçınması gerektiğini anlatın.
Çocuklarınıza sabretmeyi öğretin: Çocuklarınıza öfkelerine yenik düşmemelerini ve sabretmeleri gerektiğini anlatın. İnsan zaman zaman belalarla, sıkıntılarla, üzülecek ve kızılacak davranışlarla karşılaşabilir. Olumsuzluklarla karşılaştığında sabretmesi gerektiğini, gerektiğinde susması gerektiğini, gerektiğinde olayın iç yüzünü bilmeden anlık karar vermemesi gerektiğini öğretin.
Çocuklarınıza israf etmemeyi, tasarruf etmeyi ve kanaatkâr olmayı öğretin: Çocuklarınıza sahip oldukları eşyanın kıymetini bilmesini öğretin. Çocuklara israf etmeme, sahip olduğu eşyaların kıymetini bilme ve para yönetimi öğretilmelidir. Küçük yaştan itibaren çocuklara ölçülü harçlık verilmeli, sahip olduğu harçlığın bir kısmını tasarruf etme (biriktirme) alışkanlığı kazandırılmalıdır. Çocukların her dediğini yapmak, her istediğini vermek çocuğa yapılabilecek en büyük kötülüktür. Çocukların var olanla yetinmesi, ailenin imkânlarından fazla harcama yapmak istemesine izin verilmemelidir.
Çocuklarınıza iyi insanlarla dost ve arkadaş olmasını ve dostlarının kıymetini bilmesini öğretin: Çocuğunuzun iyi insanlarla dost ve arkadaş olmalarını tavsiye edin. Çocuğun iyi veya kötü bir insan olmasında aile, arkadaş ve çevrenin etkisi vardır. Kötü arkadaşın çocuğa çok zararı olur. Çocuklar, iyi ve kötü günlerde kendisi ile olacak dostlar edinmelidir.
Çocuklara alçak gönüllü ve mütevazi olmalarını öğretin: Çocuklarınıza insanların renkleri, dilleri, ırkları ne olursa olsun eşit olduğunu öğretin. Üstünlüğün iyi insan olmanın vasıflarını taşımakta olduğunu anlatın. İnsanlar arasında sahip oldukları ile değil, kişiliği ile kendini kabul ettirmeyi öğretin. İnsanlara karşı mütevazi olmayı öğretin.
Çocuklarınıza misafirlerine ikram etmeyi öğretin: Çocuklarınıza kendisine misafir olarak gelecek kişilere nasıl ikram etmesi gerektiğini, misafirini nasıl karşılaması gerektiğini, misafirliğe gittiğinde nasıl davranması gerektiğini öğretin. Misafirin evine bereket getirdiğini öğretin. “ Misafir on rızıkla gelir. Birini yer dokuzunu bereket olarak bırakır.” Hadis-i Şerif
Çocuklarınıza vatan, millet ve bayrak sevgisini, şehitlik ve gazilik gibi değerlerimizi öğretin: Çocuklarımıza atalarımızın şehit kanları ile sulayarak, bizlere emanet bıraktığı bu vatana sahip çıkmamızı, gerektiğinde canımız pahasına korumamızı ve gerekirse uğrunda şehit olmaya hazır olması gerektiğini öğretin.
Çocuklara konumları ne olursa olsun, kim ne kadar iyi imkanlar sağlarsa sağlasın, hiçbir şeyin vatana ve millete hizmet etmekten daha kıymetli olmadığı anlatılmalıdır. Kendi tarihimiz, kendi kültürümüz, değerlerimiz ve dilimiz çocuklarımıza öğretilmelidir.
Ülkemizin değerleri küçük görülerek, model olarak sunulan ülkelerin yaşam tarzlarına bakmak gerekir. O ülkelerde ahlak tükenmiş, ırkçılık zirve yapmış, intiharlar artmış, aile mefhumu önemini kaybetmiş, boşanmalar artmış, zina çoğalmış, uyuşturucu ve alkol kullanımı artmıştır.
Çocuklarınıza kin gütmemeyi, insanlara İftira etmemeyi, İnsanların hata ve kusurlarını araştırmamayı öğretin. Çocuklarınıza kibirli (kendini beğenme) olmamayı, gıybet (insanların arkasından konuşma) etmemeyi öğretin.
Çocuklarınıza insanları hor görmemeyi, insanlara lakap takmamayı ve kaş göz işareti ile alaya almamayı öğretin. Çocuklarınıza yalan söylememeyi, yalan şahitlik yapmamayı, haksızlık yapmamayı ve zulme ortak olmamayı öğretin.
Çocuklarınıza empati yapmayı (kendini karşındaki kişinin yerine koymak),İnsanları birbirine düşürmemeyi, olumsuz örneklere özenti duymamayı, hased ( çekememezlik) etmemeyi, insanlara eli ve dili ile zarar vermemeyi öğretin.
Çocuklarınıza Allah’ın her şeyi gördüğünü ve bildiğini, “hesap gününün” olduğunu, hesap gününde yaptıklarından hesaba çekileceğini öğretin.
Hurşit EKİNCİ
Eğitim Uzmanı
