Hayatının yirmi yıldan fazla bir süresini Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı kurumlarda yönetici (müdür yardımcısı, okul müdürü ve milli eğitim müdürü ) olarak geçirmiş bir eğitimci olarak, tecrübelerimi faydalı olur ümidiyle sizlerle paylaşmak istiyorum.
Bir okulda nitelikli eğitim verilmesinde ve okul başarısında okul müdürünün payı büyüktür. Tecrübeli, donanımlı, yetenekli, idealist, yenilikçi ve çalışkan bir okul müdürü okulunu zirvelere taşır. Bir okul, müdürü kadar okuldur.
Okul müdüründe bulunması gereken vasıflar
Değişen ve gelişen dünyamızda bir okul müdüründe bulunması gereken vasıflar da değişmektedir. Sabahtan akşama kadar odasından dışarıya çıkmayan, yeniliklere kapalı, gücünü makamından alan, cezayı baskı aracı olarak kullanan, öğretmenler, okul personeli, öğrenciler, çevre ve veliler ile olumlu iletişim kuramayan okul müdürünün günümüzde istenilen başarıyı sağlaması mümkün değildir.
Okul müdürünün başkalarının etkisinde kalması, kendi çıkarını düşünmesi, korkak olması, kişiliksiz olması, yeniliklere kapalı olması, iletişiminin zayıf olması… başarının önündeki engellerdir. Kurumdan nemalanan, kurumun imkanlarını başkalarına peşkeş çeken okul müdürü iyi bir yönetici olamaz.
Okul müdürü mesleğini ve müdürlük görevini sevmelidir. Çalıştığı okulun misyonunu, vizyonunu, stratejik hedeflerini, okulun mevcut durumunu, imkanlarını, çalışanlarını, ihtiyaçlarını iyi bilmelidir. Okul müdürü kendini ve yeteneklerini iyi bilmelidir.
Okul müdürünün ehliyet, liyakat, öz güven, kendini ifade edebilme ve temsil kabiliyeti olmalıdır. Okul müdürü teknolojinin imkanlarını kullanabilen, eğitim ile ilgili dünyadaki gelişmeleri takip eden, kendisini yenileyen, idealist, çalışkan ve fedakar olmalıdır.
Okul müdürü öğretmenler, okul personeli, öğrenciler, çevre ve veliler ile iyi iletişim kurabilmelidir. Gücünü makamından değil, bilgi ve becerisinden almalı, ekibine karşı amirlik taslamamalı, ben yerine biz dilini kullanmalı, kurum kültürünü oluşturmalı… kısaca lider olmalıdır.
İlgili kanun ve mevzuatı iyi bilmeli, yeni çıkan mevzuatı takip etmeli ve uygulamada aksaklık yapmamalıdır.
Okul müdürünün sözleri ile davranışları aynı olmalı, verdiği sözleri yerine getirmelidir. Okul müdürü hatalarına bahaneler aramamalı, kendisinden önceki yöneticileri kötülememeli, geçmişin hatalarından ders alıp daha güzel işler yapmaya çalışmalıdır.
Okul müdürü adaletli, dürüst ve güvenilir olmalıdır. İnsanların hatalarını araştırmayan, öfkesine yenik düşmeyen, hataları affedici, vicdan, merhamet, sabır sahibi ve yol gösterici olmalıdır. Ulaşılabilir, hesap verebilir, gerektiğinde özür dilemesini de bilen biri olmalıdır.
Okul müdürü zamanını ve yapılacak işleri iyi planlamalı, ekip arkadaşlarını iyi tanımalı, ekibini bilgilendirmeli, onlarla istişare etmeli, ikna etme kabiliyeti olmalı, başarabileceklerine inandırmalı ve motive edebilmelidir.
Okul müdürü yaşam boyu öğrenmeyi prensip edinmiş, etkili öğrenme metodlarını bilen, etkili okul lideri olmalıdır. Denetim ve rehberlik görevine önem vermelidir.
Okul müdürleri de zaman zaman kendi nefis muhasebelerini yapmalı ve kendilerini sığaya (hesaba) çekmelidir. Yönettiği okulun amaç ve hedeflerine ulaşmada neler yaptığını, okulu nereden alıp nereye getirdiğini, okul için ne kadar proje hazırladığını, ne kadarını hayata geçirdiğini, huzurlu bir çalışma ortamı oluşturup oluşturamadığını, çalışanların ve velilerin memnuniyetini ne kadar sağladığını, okulun fiziki şartlarını ve imkanlarını iyileştirmek için neler yaptığını, öğrenci başarısını artırmak için neler yaptığını, okula yaptığı katkıların neler olduğunu düşünmeli ve hatalarından ders almasını bilmelidir. Kuruma faydalı olamıyorsa gerektiğinde bırakıp gitmesini de bilmelidir.
Okul müdürünün öğretmenlerle olan ilişkileri
Okul müdürü okulunda disiplinli bir ortam, nitelikli ve başarılı bir eğitim verilmesini istiyorsa öğretmenler ile iletişimi iyi ve olumlu olmalıdır. Okul müdürü sözleri, yaptıkları, tutum ve davranışları ile öğretmenlerin güvenini sağlamalıdır. Ben dilini değil biz dilini kullanmalıdır.
Okul müdürü okulun mevcut durumu, yapılan çalışmalar, yapılacak çalışmalar ve hedeflerle ilgili öğretmenleri bilgilendirmeli, onların görüşlerini de almalıdır. Öğretmenler okul müdürünün adaletine, dürüstlüğüne, samimiyetine, iyi niyetli olmasına… inanırlarsa başarıya daha fazla katkıda bulunurlar.
Okul müdürü öğretmenlerini iyi tanımalı. Öğretmenlerin yeteneklerini, özelliklerini bilmeli, onlara değer verdiğini davranışları ile hissettirmelidir. Gerektiğinde öğretmeni çalışmalarından dolayı tebrik etmeli, gerektiğinde yapılan çalışmalar hakkındaki fikirlerini almalı, gerektiğinde rehberlik etmeli, gerektiğinde ikaz etmeli ve gerektiğinde özür dilemesini de bilmelidir.
Okul müdürü öğretmenin bir sorunu olduğunda yardımcı olmalıdır. Öğretmen bir hata yaptığında başkalarının yanında öğretmene karşı onur kırıcı söz ve davranışlardan kaçınmalı, hemen sarı zarf vermemeli, odasına çağırıp nedenini sormalıdır. Gerektiğinde affetmesini bilmelidir. İyi niyeti suiistimal eden, yanlışta ısrar eden personel hakkında da gereğini yapmalıdır.
Okul müdürü öğretmenlerin yaşam tarzlarına, düşüncelerine, genel ahlaka ters olmamak kaydıyla kıyafetlerine, fikirlerine özel hayatına saygı göstermelidir. Okulda asla tartışma ortamı oluşturulmamalıdır. Tartışma ortamı olduğunda insanlar birbirlerini dinlemezler, sadece kendi fikirlerini karşı tarafa kabul ettirmeye çalışırlar.
Okul müdürü zaman zaman öğretmenlerle yapılan toplantılarda öğretmenlere görevlerini hatırlatmalıdır. Eğer bir okulda okul idarecileri olmadan öğretmenler derslere zamanında ve hazırlıklı olarak giriyor, görevlerini en iyi şekilde yapıyorlarsa o okulda kurum kültürü oluşmuş demektir.
Bir okulda okul idarecileri öğretmenler odasına gelip nöbetçi öğretmenin niye nöbet yerinde olmadığını soruyorsa veya derse giriş zili çalmasına rağmen öğretmenler hala öğretmenler odasında ise o okulda yolunda gitmeyen bir şeyler var demektir.
Okul müdürü öğretmenlere eğitim ve öğretimle ilgili yenilikleri aktarmak ve mesleki gelişimlerini sağlamak için alanında uzman kişileri okula davet etmeli, öğretmenlere seminerler düzenlemeli, etkili öğretim yapılabilecek uygun ortamlar sağlamalıdır.
Okul müdürü her bir öğretmenin yılda en az iki defa dersine girip dersini dinlemeli, ders sonrasında birlikte değerlendirme yapılmalı, gerektiğinde rehberlik etmelidir.
Öğretmen farkında olmadan iyi niyeti dolayısıyla bir hata ederse öğretmene yardım edilmeli ve öğretmenin yanında olunmalıdır. Okul müdürü öğretmene karşı yapılabilecek olumsuz davranışlarda öğretmenin yanında olmalıdır. Öğretmen ile veli veya öğrenci arasında bir tatsızlık yaşanmış ise konu araştırılmalı eğer bir hata söz konusu ise ve yapılan hata cezayı gerektiriyorsa bile bu cezayı okul müdürü vermeli ancak diğerlerine karşı öğretmen kendini güvende hissedebilmelidir.
Yapılan araştırmalara göre öğretmenlere verilen cezalar öğretmenler üzerinde hep olumsuz etki yapmıştır. Ceza asla çözüm olmamış, öğretmenin psikolojisini olumsuz etkilemiş, performansını düşürmüş ve beraberinde başka sorunlara da neden olmuştur.
Okul müdürü öğretmenlerin taleplerini ve önerilerini de dinlemelidir. Öğretmenlerin yapılabilecek istekleri , adaletsizliğe veya haksız kazanca neden olmuyor ve insani bir talep ise yardımcı olunmalıdır. Okul müdürü gerektiğinde empati yapmalıdır. Okul müdürü sadece kanun uygulayıcı değil, gerektiğinde risk alıp idareci olmasını da bilmelidir.
Okul müdürünün öğrenciler ile olan ilişkileri
Okullarımızda öğrencilerimize çağın ihtiyacı olan; düşünen, araştıran, sorgulayan, kendisini ifade edebilen, en az bir dil bilen, teknolojiyi kullanabilen, bilgiden bilgi üreten, okuma alışkanlığı kazanmış, araştırma yeteneği gelişmiş, yeteneklerine göre ilave eğitim almış, olumlu tutum ve davranışlar kazandıracak eğitimi vermeliyiz.
Okul müdürü öğrencilerini kendi çocukları gibi görmeli, kendi çocuklarına nasıl davranılmasını istiyorsa öyle davranmalı, nasıl bir eğitim verilmesini istiyorsa öyle bir eğitim verilmesi için çalışmalıdır.
Okul müdürü öğrencinin zihnen, bedenen ve ruhen en iyi eğitimi alması için çalışmalıdır. Akademik başarı ile birlikte öğrencilere olumlu tutum ve davranış kazandırmaya özen gösterilmelidir. Öğrencilere yeteneklerine göre spor, sanat ve müzik alanlarında ilave eğitim verilmelidir.
Ezberci olmayan ve analitik düşünen öğrenciler yetiştirilmelidir. Öğrencinin hangi yaşta hangi yeteneklerinin geliştiğini bilmeli, öğrenciye yaşına ve gelişimine uygun eğitim verilmeli ve yaşına uygun davranış gösterilmelidir.
Disiplinsizliğe asla müsaade edilmemeli. Öğrenci olumsuz bir davranışta bulunduğu zaman hemen disiplin cezası verilmemeli. Öğrenci ile konuşulmalı, olumsuz davranışın nedenleri araştırılmalı, sorun çözülemiyorsa aile ile konuşulmalı… ceza en son çare olmalıdır.
Okul müdürü öğrenciler için rol model olmalıdır. Eğitim camiasında bir söz vardır: “ Öğrenci öğretmenini severse dersini de sever.” Öğretmen ve öğrenciler müdürünü severse onun sevmediği tutum ve davranışlardan kaçınırlar.
Okul müdürünün okul aile birliği ve öğrenci velileri ile olan ilişkileri
Öğrencinin öğrenim hayatındaki en önemli dönemi ilkokul dönemidir. Bir öğrenci ilkokulda ne kadar kaliteli eğitim alırsa daha sonraki eğitim hayatı o kadar iyi olur. Özellikle okul öncesi ve ilkokul döneminde velilere aile eğitimi ve değerler eğitimi seminerleri verilmelidir. Veliler okul öncesi ve ilkokul döneminde sık sık bilgilendirilmeli, ev okulda alınan eğitimin devam ettirildiği ve uygulandığı yer olmalıdır.
Okul müdürü veliler ile iyi bir iletişim kurmalı, zaman zaman velilere yönelik seminer çalışmaları ve toplantılar ile veli bilgilendirilmelidir. Ev okulun devamı, tamamlayıcısı durumunda olmalıdır.
Öğrencinin başarısında en önemli faktörlerden biri ilgili velidir. Kendisinin ailesince takip edildiğini bilen bir öğrenci başarılı olur. Velinin ilgilenmediği öğrencinin hata yapma ihtimali daha fazladır.
Velilerin zaman zaman öğrenciler tarafından yanlış bilgilendirileceği unutulmamalıdır. Okula şikayet için gelen veli dinlenmeli ve ikna edilmelidir. Zaman zaman öğretmenlerden oluşacak bir ekip tarafından öğrenci velileri ziyaret edilmelidir.
Okulun fiziki imkanlarının artırılması için veliler ile dayanışma ve yardımlaşmaya gidilebilir.
Okul Aile Birliği için çalışacak, gönüllü ve güvenilir kişilerin seçilmesine önem verilmelidir.
Okul müdürünün okul çalışanları ile ilişkileri
Okul müdürü okulda çalışan bütün personeli ailenin bir ferdi olarak görmelidir. Onlarla olumlu iletişim kurmalı, sorumlu oldukları alanlarla ilgili denetim ve rehberlik görevini yapmalı, çalışanların görüş ve önerilerini dikkate almalıdır.
Okul disiplininin eğitime etkileri
Disiplinin olmadığı yerde başarı ve huzurlu bir ortamı yakalamak mümkün değildir. Korkuya değil, sevgi ve saygıya dayalı bir disiplin anlayışı olmalıdır. Yapılan yanlışlara göz yumulup görmezlikten gelinmemelidir. Verilen imtiyazlar zamanla kazanılmış hak olarak görülmeye başlar. Öğretmenler de, öğrenciler de kanun ve yönetmelikler çerçevesinde “olmaları gerektiği gibi olmak “ zorunda olduklarını bilmelidirler.
Okul müdürü mesaiye titizlikle uymalı, okula erken gelmeli, okulu ve eklentilerini dolaşmalı, öğretmenlerin nöbet görevlerini, derse zamanında girip girmediklerini, uygulamada aksaklık olup olmadığını… kontrol etmelidir. Takip edildiğini bilen personel görevini yapmada daha titiz davranacaktır. Zaman zaman öğretmenlere ve çalışan personele dönük gezi, piknik türü etkinlikler yapılması personelin kaynaşmasını sağlar.
Okul müdürü atanmış olmakla birlikte adanmış da olmalıdır.
Hurşit EKİNCİ
