Okullarda nitelikli eğitim verilmesinde ve eğitimde istenilen başarıyı yakalamada en önemli faktör öğretmenlerdir. Okulun fiziki durumu, ders araç ve gereçleri ne kadar iyi olursa olsun öğretmenler iyi olmadıktan sonra istenilen başarıyı yakalamak mümkün değildir. Öğretmen mesleğinde ne kadar iyi olursa, onun verdiği eğitimde o kadar iyi olur.
İyi eğitimden kastımız: Öğrencinin sadece sınavlarda başarılı olması değildir. Öğrencinin analitik düşünmeyi, araştırmayı, sorgulamayı, öğrenmeyi öğrenmesi, kaliteli soru sorabilmesi, bilgiden bilgi ve katma değer üretebilmesi, kendini ifade edebilmesi, güzel ahlaka sahip olması, hayatta karşılaşabileceği sorunları çözebilecek bilgi ve donamıma sahip olması… Kısaca, zihnen, bedenen ve ruhen öğrencinin hayata en güzel şekilde hazırlanmasıdır.
İyi öğretmenden kastımız: Öğretmenin, öğretmenlik meslek bilgisi, alan bilgisi, çalışkanlığı ve öğretme becerilerinin yanında; öğretmenin kişiliği, dürüstlüğü, ilkeli ve tutarlı olması, iletişimi, öğrenciye yaklaşımı, kılık kıyafeti, güvenilir olması, sevgisi, saygısı, toplumun değerleri ile barışık olması, tavır ve davranışları ile de örnek olmasıdır.
Eskiden insanlara nerelerde okudukları değil, hangi hocalardan ders aldıkları sorulurmuş.
Öğretmenin alan bilgisi, mesleki becerisi, geçmişteki başarıları ne olursa olsun onun başarısı öğrenciye öğretebildiği kadardır. Başarı, belirlenen hedefe ulaşmaktır.
Öğretmen yetiştiren bir okuldan mezun olup öğretmen olarak atanmak, etkili bir öğretmen olmak için yeterli değildir. Etkili öğretmen olabilmek için bazı özelliklere sahip olmak gerekiyor.
Etkili öğretmende bulunması gereken özellikler şunlardır:
Öğretmen mesleğini ve alanını sevmelidir. Öğretmenlik mesleğinin kendine has zorlukları, sorumlulukları ve güzellikleri vardır. Öğretmen mesleğini severse çalışmaktan, bir şeyler üretmekten ve öğretmekten zevk alır. Öğretmen, mesleği ve alanı ile ilgili tüm dünyadaki ve ülkemizdeki uygulamaları ve yenilikleri takip etmeli. Gerektiğinde kurslara ve seminerlere katılmalı. Alanında en iyisi olmaya çalışmalı. Alanında “aranan insan, marka insan “olmayı hedeflemelidir.
Bilgiyi nasıl elde edeceğini, nasıl koruyacağını ve nasıl kullanacağını bilmeli. Bilgiye ulaşmada kimin dediği değil ne dediği önemli olmalı. Coşkulu olmalıdır. Mesleği ile ilgili sürekli bir şeyler yapmaya çalışmalıdır.
Başarılı olmuş öğretmenlerin biyografilerini okumalı, başarılı olan öğretmenleri takip etmeli ve onların başarılı olmalarının altında yatan çalışmaları öğrenmelidir. Olumsuzluklar karşısında pes etmemeli, her olumsuzluktan kendisine bir ders çıkarmasını bilmelidir. Çalışkan ve başarılı öğretmenleri kendisine örnek olarak almalı, kendisini çalışmaktan alıkoyan, sürekli mazeret üreten kişi ve söylemleri dikkate almamalıdır.
Başarısızlık karşısında başkalarını suçlamak yerine, başarısızlıkta kendisinin de payının olup olmadığını sorgulamalı. Her başarı ve başarısızlıktan ders çıkarmalıdır. Çoğunluk psikolojisinden kurtulup, çalışılırsa başarılabileceğine inanmalıdır.
Öğretmen öğrencisini sevmelidir. Bütün öğrencilere eşit mesafede olmalı. Kendi çocuğuna nasıl eğitim verilmesini, nasıl davranılmasını istiyorsa onlara da öyle davranmalı ve eğitim vermelidir. Çocuğun bedeni ne kadar büyürse büyüsün, yaşının davranış özelliklerini gösterir. Öğrencinin yaşına göre davranış özelliğini ve psikolojisini bilmeli.
Çocuğun içinde bulunduğu sosyal çevreyi bilmeli ve öğrenciyi ona göre değerlendirmelidir. Her öğrencinin özel olduğunu bilmeli ve ona değer vermeli. Öğrenci hata yaptığında toplum içinde onu küçük düşürecek söz ve davranışlardan kaçınmalı. Başarısız olduğunda öğrenciyi başara bileceğine inandırmalı ve yüreklendirmelidir. Öğrencinin başarılı yönlerini ön plana çıkarmaya çalışmalıdır. Öğrencilere olumlu yaklaşmalı, sevgisini ve güvenini kazanmaya çalışmalı.
Öğrenci öğretmeninin kendisi ile ilgilendiğini, kendisinin öğrenmesi için çaba harcadığını anlarsa öğretmenini sever ve ona güvenir. Öğrenci öğretmenini severse dersini de sever. Onun kendisini fark etmesi için o derse daha çok çalışır.
Öğretmen öğrencisini iyi tanımalıdır. Yeteneklerini, ilgi alanını, yaşadığı çevreyi, psikolojisini, sosyal durumunu, sevdiği ve sevmediği davranışları… bilmelidir. Sınıfta otoriteyi sağlamalı ancak otoriter olmamalıdır. Öğrencilerini sevmeli ve kendisini sevdirmelidir.
Öğrenciye güven vermeli. Öğrenciyi yapabileceğine, başarabileceğine inandırmalıdır. Sabırlı, hoşgörülü ve affedici olmalı. Öfkesine yenik düşmemelidir. Özgüveni yüksek ve güler yüzlü olmalı. Ön yargılı davranışlardan kaçınmalıdır. Öğrencinin kendisini ifade etmesine fırsat vermeli. Öğrenciyi küçük düşürücü, alaya alıcı olumsuz söz ve davranışlardan kaçınmalıdır.
Etkili ders anlatma yöntemlerini bilmelidir. Her öğrencinin dersi öğrenme yöntemi farklıdır. Bazı öğrenciler okuyarak öğrenir, bazı öğrenciler yaparak öğrenir. Öğretmen derse hazırlıklı girmeli. Plan yapmalıdır. Etkili ders anlatma yöntemlerini bilmelidir.
Derse güler yüzlü ve selam vererek girmeli. İşlenecek konu ile ilgili sınıfın bilgi düzeyini soracağı sorularla öğrenmeye çalışmalı. Gerektiğinde ilginç sorularla ve esprilerle öğrencilerin dikkatini toplayabilmeli. Kendine olan güveni sağlam olmalı. Kendinden emin, dersini öğrencilerin anlayabileceği bir şekilde işlemeli. Genel kültürü iyi olmalı. Ders araç gereçlerini etkin kullanabilmeli. Ders işleyişi, tavır ve davranışları ile öğrencilerin güvenini ve saygısını kazanmalıdır.
Başarısız öğrencilerle ilgilenmeli, onları çalışırlarsa yapabileceklerine inandırmalıdır. Başarısız veya olumsuz davranan öğrencileri sınıfta küçük düşürecek tavır ve davranışlardan kaçınmalıdır. Öğrencilerin dersin haricinde başka bir şeylerle uğraşmasına izin verilmemeli. Unutmayalım ki, verilen tavizler zamanla kazanılmış hak olarak görülmeye başlar.
Zaman zaman öğrencilerin dersi anlayıp anlamadıklarını kontrol için sorular sorulmalı. Dersin sonunda bir sonraki dersin konusunu hatırlatmalı, öğrencilerin derse ön hazırlıklı gelmelerini sağlamalıdır.
Etkili iletişim kurabilmelidir. Öğretmen öğrencileri ile okul idaresi ile velilerle ve çevresi ile kaliteli iletişim kurabilmelidir. Öğretmen ulaşılabilir olmalı. Gerektiğinde bazı öğrencilerin evlerine ziyarette bulunmalı veya veliyi okula davet etmeli. Veli ile öğrenci hakkında konuşmalı. Öğrenci hakkında bilmesi gereken bilgileri öğrenmelidir. Zaman zaman velileri bilgilendirmeli, gerekli işbirliğini yapmalıdır. Gerektiğinde alan ziyaretleri yapmalıdır.
İnsanlarla olan ilişkilerinde suçlayıcı dil kullanmamalı. Mazeret üretmemeli. Başkalarını suçlamamalı. Karşısındaki kişiyi dinlemeye ve anlamaya çalışmalı, daha sonra kendi düşüncelerini anlatabilmelidir. Olumsuz örneklere sabırla ve hoşgörü ile yaklaşmalıdır.
Çocukla ilgili bilgiler, düzenli, önyargısız ve olduğu gibi veli ile paylaşılmalıdır.
Kişiliği, tavır ve davranışlarıyla örnek olmalıdır. Öğretmen mesleğinde ve alanında örnek olduğu kadar giyim -kuşam, tavır ve davranışlarıyla da örnek olmalıdır. Dürüst, adil, eşitlikçi, ilkeli, tutarlı, şeffaf ve güvenilir olmalı. Sözleri ile davranışları farklı olmamalı. Öğrencilere ve çevresindekilere karşı saygılı ve hoşgörülü olmalıdır.
Beden dili ve yaşantısı ile de insanlara bir şeyler anlatabilmeli. Eski tabirle “ hal ehli “ yani anlattıklarını önce kendisi uygulayan olabilmelidir. Yaşadığı toplumun değerlerini bilmeli ve saygı göstermelidir.
Geçmişte dünyaya hâkim olan nice kralların, sultanların tahtları yıkıldı, mülkleri işgal edildi, adları unutuldu… İnsanlara ilimleri ile yol gösteren âlimler insanların gönlünde hala yaşıyorlar.
Öğretmenlik peygamberlik mesleğidir. Çalışmak, fedakârlık ve sabır ister.
Hurşit EKİNCİ
