Anne ve babalar doğumdan itibaren çocuklarının gelişimi sürecinde; hangi yaşta çocuğuna karşı nasıl davranılmasını, hangi bilgilerin öğretilmesini, hangi becerilerin ve alışkanlıkların kazandırılmasını, nasıl bir eğitim alması gerektiğini bilmelidirler. Çünkü çocuk, hayatına yön verecek ilk bilgilerini, beceri, davranış ve alışkanlıklarını öncelikle ailede öğrenir.
Çocuklara küçük yaştan itibaren öğretilen bilgilerin çocukta davranış özelliğine dönüşmesi sağlanmalıdır. Açıklamak gerekirse: Temiz ve düzenli olmanın güzel olduğunu öğretmek yetmez, çocuğa hayatı boyunca temiz ve düzenli olma alışkanlığı kazandırılmalıdır. Çünkü davranışlar zamanla alışkanlıklara, alışkanlıklar da zamanla değerlere dönüşür.
Çocuklarımıza öncelikli olarak kendi kültürümüzü ve değerlerimizi öğretmeliyiz. Değerlerin öncelikli olarak öğretileceği yer ailedir. Değerler okulda bilgi olarak öğretilir ancak yeteri kadar içselleştirilip davranış özelliği haline getirilmesi zordur. Ailede öğretilen değerler yaşamın bir parçası haline gelir. Bazı değerimiz, bilgiden öte yaşamımızın bir parçası haline gelmelidir.
Ailede çocuklarımıza öncelikli olarak öğretmemiz ve çocuklarımızda yaşam biçimi haline getirmemiz gereken önemli bazı değerlerimiz: Sevgi, saygı, sorumluluk, kul hakkı, anne ve baba hakkı, helal lokma, komşu hakkı, doğruluk, kanaatkâr olmak, hoşgörülü olmak, affedici olmak, güvenilir olmak, yardımlaşma, adaletli olmak, misafirperver olmak, sabır, israf etmemek, tasarruf etmek, cömert olmak, iyilik yapmak, alçak gönüllü olmak, paylaşmak, çalışkanlık, sözünde durmak, temiz ve düzenli olmak, nezaket kurallarına uymak, vatansever olmak, Şehitlik, Gazilik, dostluk, edep ve haya sahibi olmak, Demokrasi, özgürlük, eşitlik, özgüven, empati, cesaret, liderlik, duyarlı olmak, fedakârlık…
Küçük yaştan itibaren, neyin iyi, neyin kötü olduğunun; bir şeyin yapılacaksa neden yapılması veya neden yapılmaması gerektiğinin, anlayacağı bir dille çocuklara anlatılması ve ikna edilmesi gerekir.
Çocuklara anne ve babalarına, büyüklere, yaşlılara, komşuya, öğretmene, tüm insanlara karşı saygılı olması, onları kıracak ve üzecek söz davranışlardan kaçınması, küçüklere sevgi ve merhamet göstermesi öğretilmelidir.
Öfkesine yenik düşmemesi, sabırlı olması, kin gütmemesi, alçak gönüllü, hoşgörülü, affedici olması, darda kalanlara yardım etmesi ve paylaşımcı olması, var olanla yetinmesi, aç gözlü olmaması, ihtiyacı kadar harcama yapması ve tasarruf alışkanlığı olması öğretilmelidir.
Başkalarının sahip oldukları şeylere özenmemesi, kıskanç olmaması, sözünde ve işinde doğru, dürüst ve güvenilir olması, helal lokma ve helal kazanca önem vermesi, tatlı dilli ve güler yüzlü olması, güzel ahlak sahibi olması, kötü söz ve davranışlardan kaçınması, eliyle ve dili ile başkasına zarar vermemesi, insanların hata ve kusurlarını araştırmaması, gerektiğinde empati yapması öğretilmelidir.
Vatan sevgisi, şehitlik ve gazilik gibi milli ve manevi değerlerimiz öğretilmeli, vicdan ve merhamet duyguları geliştirilmeli; kişiliğini geliştirme, karakter ve vicdan eğitimine önem verilmeli, iradesi güçlendirilmelidir.
Çocuğun vicdani duygularının gelişmesi için, hasta ziyaretleri, taziye ziyaretleri, fakir insanlar ziyaret edilmelidir. Milli ve manevi duyguların gelişmesi için, tarihi yerler ve şehitlikler ziyaret edilmelidir. Ailede anlatılan değerler gezilerle ve uygulamalarla pekiştirilmeli ve yaşam boyunca gündemde ve canlı tutulmalıdır. Çanakkale şehitliği günümüz gençleri için en önemli ziyaret yeri olmalıdır…
Çocuklarımıza kendi değerlerimizin yanında evrensel değerler olarak kabul edilen; demokrasi, adalet, insan hakları, özgürlük ve eşitlik gibi değerleri de öğretmeli ve önemini anlatmalıyız.
Çocuklar, hayatı boyunca karşılaşacağı olaylar, ortamlar ve kişiler karşısında nasıl davranacağının temelini ailede öğrenir. Çocuklar anne ve babanın olaylar, ortam ve kişiler karşısındaki söz ve davranışlarını kendilerine model alırlar. Anne ve babalar olumlu modeller olmalıdırlar. Bazı şeyler sözle değil, davranışlar ve beden dili ile öğretilir veya öğrenilir. Çocuklar belirli yaşlarda anne ve babaların yaptıklarını doğru olarak görürler.
Evde çalan telefonu çocuk açıyor. Telefondaki kişi baba ile görüşmek istediğini söylüyor. Baba, “ falan ise evde yok de… “ diyor. Çocuk babasının evde olmadığını söylemek zorunda kalıyor. Bu baba çocuğuna, yalan söylemenin kötü olduğunu ne kadar anlatırsa anlatsın başarılı olamaz. Çocuk kendi kendine, “babam evde olduğu halde benden yalan söylememi istiyorsa, gerektiğinde yalan söylenebilir… “ düşüncesine sahip olacaktır.
Evde anne ve baba bir kişinin arkasından onun hakkında çok kötü sözler söylüyor. Onun kötülüklerinden bahsediyor… Anne ve baba, hakkında kötü sözler söylediği kişi ile karşılaştıklarında ona iltifat ve övgüler ediyorsa; buna şahit olan çocuk ikiyüzlü insan olmanın normal olduğunu düşünür…
Anne ve babalar çocuklarının yanında söyleyeceği her söze, yapacağı her davranışa ve her harekete dikkat etmek etmelidir. Olumsuz bir söz veya davranışta bulunulacağı zaman anne ve babalar “ Çocuk var “ diye ikaz edilmelidir.
Ailede bir şeye ne kadar değer verilirse çocukta hayatında o şeye o kadar değer verir. Hayatımız boyunca alacağımız eğitim ve öğreneceğimiz bilgilerle bazı davranışlarımız değişse de ailede edindiğimiz davranış ve alışkanlıklar çoğunlukla hayat boyu devam eder. Hayatımız boyunca yaşadığımız birçok olayı unuturuz ancak ailede yaşadığımız anılar hafızalarımızda canlı kalır.
Anlatılanlar unutulur, ancak yapılanlar unutulmaz.
Hurşit EKİNCİ
