İyi bir öğretmen nasıl olmalıdır? Sorusunu sorsanız, farklı cevaplar alırsınız. Öğretmenlerin cevapları farklı olur, İdarecilerin cevapları farklı olur, öğrenci ve velilerin cevapları daha farklı olur. Aslında iyi bir öğretmen olmanın kuralları bellidir: İyi bir öğretmen olmak sevgi ister, sabır ister, hoşgörü ister, fedakarlık ister, bilgi ister, beceri ister… Kuralları bilmek yetmez, öğretmenliği iliklerine kadar yaşamak ister…
Okul İdarecilerine göre iyi öğretmen: Kendisine verilen görevi zamanında yapan, dersine zamanında giren, nöbet görevini düzgün yapan, okul idaresine yardımcı olan… sorun getirmeyen öğretmen iyi öğretmendir.
Öğrenciye göre iyi öğretmen: Notu bol olan, öğrencinin istediği gibi davranan, öğrenciyi fazla sıkmayan, öğrencinin yaptığı hataları görmeyen… öğretmen iyi öğretmendir.
Velilerin çoğunluğu (anaokulu ve ilkokul öğrenci velileri hariç) öğrencisinin öğretmeninin kim olduğuyla ilgilenmez. Ne zaman öğrenci ile öğretmeni arasında bir sorun olursa o zaman öğretmenin kim olduğunu öğrenir.
İyi öğretmen nasıl olur sorusunun cevabı bunlarla sınırlı değildir: Bir kaptanın görevi, gemisini yolcuları ile istenilen hedefe en güzel şekilde ulaştırmak olduğu gibi, öğretmenin görevi de: Kendisinden beklenen misyonu gerçekleştirip, öğrencilerini hayata en güzel şekilde hazırlamak olmalıdır.
Aday öğretmenlerimiz için düzenlemiş olduğumuz eğitimlerde aday öğretmenlerime, öğretmenlik mesleğinin güzelliğini, öğretmenlik mesleğinde nasıl olunması, nelere dikkat edilmesi, başarılı olmak için neler yapılması ve nasıl davranılması ile ilgili olarak anlattıklarımı sizlerle de paylaşmak istiyorum:
Öğretmenlik dünyanın en güzel mesleğidir. Elimde imkan olsa; dünyanın en zeki ve en yetenekli öğrencilerini öğretmen olmaları için ikna etmek isterdim. En gözde fakültelerin öğretmen yetiştiren fakülteler olmasını isterdim. Öğretmenlerin toplumda en saygın insanlar olmasını isterdim. Tabi ki en iyi ücreti de almalarını isterdim.
Öğretmen mesleğini sevmeli ve mesleğini yapmaktan mutlu olmalıdır. Öğrencinin gözüne bakıp gönlüne hitap etmelidir. Öğretmen öğrencisine bilgi yüklemekten önce, olumlu davranışlar kazandırmaya öncelik vermelidir.
Öğretmen, konuşmasıyla, giyim kuşamıyla, davranışlarıyla, beden diliyle, kişiliğiyle, tutarlı ve ilkeli olmasıyla iyi bir rol model olmalıdır. Her şeyi kanun ve yönetmeliklerle sınırlayıp “bu benim görevim değil” dememeli, gerektiğinde fedakar olmalıdır.
Verdiği sözü yerine getirmeli, planladığı işi gününde ve zamanında yapmada prensip sahibi olmalıdır.
Öğrenciler öğretmenlerinin söylediklerinden çok yaptıklarına bakarlar.
Öğrencinin gözünde, öğretmenin ne bildiği, ne yaptığı, nasıl davrandığı ve neye önem verdiği önemli bir yer tutar. Öğrenci öğretmenini severse dersini de sever. Onu rol model olarak görür. Onun dikkatini çekmek için dersine daha çok çalışır.
Öğretmen alanında en iyisi olmaya çalışmalı: “Aranan insan, marka insan “ olmak için çalışmalıdır. Sürekli kendisini yenilemeli, alanı ile ilgili yenilikleri takip etmeli, alanında en iyi olanların biyografilerini okumalı ve onları başarıya götüren çalışmaları ve davranışları öğrenmelidir.
Okuma alışkanlığı olmalı, öğrencilerine de okuma alışkanlığı kazandırmalıdır. Kimin dediğine değil, ne dediğine bakmalıdır. Bilgi ve bilim adamlarının insanlığın ortak değeri olduğunu bilmelidir.
Öğrencilerine bilgiden bilgi üretmeyi, araştırmayı, kendini ifade edebilmeyi öğretmelidir.
Öğrencilerinin yetenek ve ilgi alanlarını bilmelidir.
Öğretmen derse hazırlıklı girmelidir. Öğretmen yeterliliğinin öğrencinin başarısı üzerindeki etkisi büyüktür. Öğretmen sınıf yönetimi, alan bilgisi, iletişim bilgisi, kavram bilgisi, bilişim okur yazarlığı alanlarında yeterli olmalıdır.
Öğretmen sürekli kendisini yenilemelidir. Alanı ile ilgili gelişmeleri takip etmelidir. Öğrencilerin içinde bulundukları ve etkilendikleri ortamları bilmelidir. Çocuğun bedeni ne kadar büyürse büyüsün yaşının özelliklerini ve davranışlarını sergiler. Öğretmen öğrencisini iyi tanımalı, nasıl bir zekaya sahip olduğunu; sözel mi, sayısal mı, görsel mi… zekaya sahip olduğunu bilmelidir. Öğrenci ile olumlu iletişim kurmayı bilmelidir. Duygularına hakim olmalı (hemen öfkelenmemeli, ani karar vermemeli…) aklı ile, gerektiğinde alanında bilgili ve tecrübe sahibi insanlarla istişare ederek karar vermelidir.
Ülkemizdeki eğitim sistemi ezberci bir eğitim sistemidir. Şöyle ki: Öğrenci bilgiyi sınavdan başarılı olmak için ezberliyor. Çoğunlukla sınavdan sonra unutuyor. Bilgi fabrikaya giren ham madde gibi olmalıdır. Nasıl ki fabrikaya giren ham madde fabrikada çeşitli aşamalardan geçtikten sonra mamul madde haline geliyorsa; insanın öğrendiği bilgi de hafızasındaki diğer bilgilerle, istişare ile işlenerek hayatı kolaylaştıracak materyale dönüşmelidir. Öğrenciye hayatı oyunca; hava gibi su gibi faydalı bilgiye ihtiyacının olacağı öğretilmelidir.
Okul öncesi ve ilkokul dönemi; çocukların duygularının ve davranışlarının eğitildiği, öğretildiği dönemdir. Ortaokul ve lise dönemi çocukların akıllarının eğitildiği ve öğretildiği dönemdir. Çocuklar 17 yaşına kadar çoğunlukla akılları ile değil, duyguları ile hareket ederler.
Günümüz gençlerinin en büyük sorunu; bilgiye internetten veya sosyal medyadan ulaşıyorlar, ancak bilginin doğru olup olmadığını ve bilginin nasıl kullanılacağını bilmiyorlar.
Çocuklara eleştirel düşünme öğretilmelidir. Çocuklar, “en iyi ben bilirim”, veya çok güvendiği biri için “en iyi o bilir” veya hiç sevmediği biri için “o hiç bir şey bilmez” düşüncesinden vaz geçirilmelidir. “Ben de hata etmiş olabilirim, çok güvendiğim kişi de hata etmiş olabilir veya hiç sevmediği kişi için de o da doğru söylüyor olabilir” diyebilmelidir. Hayatı boyunca doğru bilgiyi araması uzmanından öğrenmesi gerektiği, tereddüt ediyorsa başka kaynakları da araştırması gerektiği öğretilmelidir.
Öğrenme süreci hayat boyu bir ibadet aşkıyla devam etmelidir. İnsan bazen okuyarak, bazen dinleyerek, bazen görerek, bazen yaşayarak, bazen hissederek… öğrenir. Sesin tonu değişince cümlenin anlamı da değişebilir.
Öğretmenler için düzenlenen seminerler bir fırsat olarak görülmelidir. İnsanın zamanı kıymetlidir. O zaman diliminde orada olmamız gerektiğine göre, anlatan kişi dinlenmeli, not alınmalıdır. Önyargılı/peşin hükümlü olmaktan vaz geçilmelidir. Konuşmacının konuşması saygıyla dinlenmeli, katılmadığınız veya merek ettiğiniz konu varsa sorulmalıdır. Bazen olumsuzluktan bile olumlu ders çıkartılabilmelidir.
Öğretmek için, öğrencide merak uyandıracak sorularla konuşmaya başlamak, öğrenmeyi ve öğretmeyi sevdirmek gerekir. Anlatımlarımızı yaşadığımız veya yaşanan kısa ve ders niteliğindeki hikayelerle süslemek öğrencinin dikkatinin toplanmasını, konuyu anlamasını ve unutmamasını sağlar.
öğretmen öğrencilere kendi çocukları gibi davranmalı, kolaydan zora doğru, öğrencinin anlayacağı şekilde ders anlatmalıdır. Olumsuz davranışları ikaz etmeli, gerektiğinde öğütler de vermelidir. Başarısız öğrencileri yüreklendirmelidir.
Öğrenciye değer vermeli, ona karşı güzel davranmalı, öğrenciye kötü ve kırıcı söz söylememelidir. Öğrencinin hatası varsa öğrenciye hatasını uygun bir dille anlatmalı, hatada ısrar ederse öğrenci velisi ile görüşmelidir. Gerekirse rehber öğretmen ve okul idaresi ile görüşülmeli ve olumsuz davranışın nedenlerini araştırılmalıdır.
Öğrencilerin yüreklerine dokunmalı. Öğrenci öğretmeninin kendisi hakkında güzel düşündüğüne kendisine yardımcı olmaya çalıştığına ve davranışlarında samimi olduğuna inanırsa ona güvenir. Gönülden bağlanır, dersini can kulağı ile dinler, saygıda kusur etmez.
Ders anlatırken dersten başka şeylerle uğraşan öğrencinin gözünün içine bakarak ders anlatırsanız öğrenci o davranışından genelde vaz geçer. Öğrencinin hatalarını yüzüne vurmayınız. Toplum içinde küçük düşürmeyiniz, affediniz. Gerektiğinde güzel sözlerle iltifat ediniz. Unutmayın ki öğrenci yaşının duygu ve davranışlarını gösterir.
Öğretmen sabır sahibi olmalıdır. Görevi boyunca karşılaşabileceği olumsuzluklara sabretmelidir. Bazen idare ile, bazen öğrenciler ile, bazen de veliler ile sorunlarla karşılaşabilir. Sorunlar öfke ile değil, sabırla, istişare ile ve konuşularak çözülür.
Akıllı insan her olumsuzluktan bir ders çıkarır. Olumsuzlukları fırsata dönüştürmesini bilmeli, güler yüzlü, tatlı dilli, hoşgörü sahibi ve affedici olmalıdır. Olaylar karşısında empati yapmalıdır.
Mutlu olmak için nedenler arayın. Sahip olduğunuz güzelliklerin kıymetini bilin. Olumsuzluklardan ders alın ve unutun. Hayat her şeyin üzerine sünger çeker. Kaybettiğiniz şeyleri kazanabilirsiniz. Ancak kaybettiğiniz sağlığınızı kazanamazsınız. Zamanı geri getiremezsiniz. Mutluluğu başka yerde aramayın. Mutluluk insanın içinde. Ona ulaşmayı bilin. “Şuna ulaşırsam mutlu olurum “ düşüncesini unutun. Onlar anlık mutluluk getirir. Hep daha başka şeyler isteriz. Ona ulaştığımızda aradığımızın o olmadığını anlarız.
Öğretmenin yanında ihtiyacı olan mevzuatların fotokopisi ve derslerle ilgili bilgi ve materyallerin bulunduğu bir dosyası olmalıdır.
Söz ve işleriniz mevzuata uygun olsun. Sizi ilgilendiren mevzuatları iyi bilin. Kanun ve yönetmeliklerin sizlere verdiği hakları öğrenin. Mevzuatlardaki değişiklikleri takip edin. www.meb.gov.tr adresinin mevzuat bölümünde ihtiyacınız olan bütün mevzuatı bulabilirsiniz.
Eğer bir ilköğretim kurumunda görev yapıyorsanız “ Milli Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği” ni, eğer bir ortaöğretim kurumunda görev yapıyorsanız “Milli Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği” ni iyi okuyun. Bu sizi güçlü kılar. Neyi ve nasıl yapmanız gerektiğini bilirsiniz.
Mesai arkadaşları ile bir ailenin fertleri gibi olunmalı. Tecrübeli öğretmenlerin tecrübelerinden istifade edilmelidir. Yardıma ihtiyacı olan arkadaşlara yardım edilmeli, yanlış anlaşılmalar halinde asla tartışmaya girilmemeli ve kindar olunmamalıdır.
Öğretmen İnsanlarla etkili iletişim kurabilmelidir. Fikirlerini paylaşırken yanılmış olabileceğini ve karşı tarafın haklı olabileceğini de düşünmelidir. Kendisini karşıdakinin yerine koyarak empati yapabilmelidir.
Velilerle diyaloğunuz iyi olsun. Okula gelen bir veli ile öğretmenin ilgilenmesi veliyi mutlu eder. Onun gönlünde yücelirsiniz. Gerektiğinde randevu alın ve ev ziyaretlerine gidin. Geldiğiniz çevre ile görev yaptığınız çevrenin şartları ve değer yargıları farklı olabilir. Onların kültürlerine ve yaşam tarzlarına saygı gösterin.
Mevlana bir sözünde şöyle diyor: ” Düşmanının dost olmasını istiyorsan onun hakkında güzel konuş, o söz ona ulaşır. İnsan iltifatın kölesidir”
Yaşlı öğretmenlere saygı gösterip onlara iltifat edin. Bir gün sizlerde yaşlı birer öğretmen olacaksınız…
Aile hayatınız ne kadar huzurlu olursa iş hayatınızdaki başarınızda o kadar iyi olur.
Unutmayın! Bir ülkenin kaderi sizlerin elindedir. Sizler ne kadar başarılı olursanız; ülkenin ve insanların geleceği o kadar iyi olur…
“İnsanların en hayırlısı, insanlara faydalı olandır.”
Hurşit EKİNCİ
Eğitimci – Yazar